ERRANDONEKO ANTON

Egun on deneri !

Agindu bezala, emen naiz berritz.

Agorretako zerrian lanak eginak dire. Odolkiak plantta onekoak atera dire, eta aurtengo xermoniak ez dire lotxagarriak izango. Beharrik, hortan ateratzen da eta gure fama...

Lehengo denboretan bizpahiru emazte joaten ziren etxetik etxe zerri lanak egiterako. Aldiero besta bat izaten zen. Zerria iltzeratik azkeneko pazina garbitu arte pasatzen ziren zonbait egun. Denek elkarrekin jan, soberasko edan, eta zerriaren erdia auzotarat partitu. 

Gelditzen zen hura iraunazi familia pazkatzekoetan urte luzian. Ematen du aitzaki bat zela elkar muntatu eta denbora ona gozatzeko.

Gaur egun, egun erdi batez denak pleatuak izaten dire. Baino, ala ere, momentu on bat izaten da. Eta, nere bi illobekin, aski gustoz aritzen gara gure zerri lanetan, urtean behin.

Goazen orain Errandonerat. 

Legorburu familiaren ganat.

Eskuin, Tottepiñ. Ikusi du lehengo aldian nola Zibururat esposatu zen Pantxoa arrantzaliarekin.

Gaur, bere saietsian duen anaia, Anton, aipatuko zauztet.

Anton gelditu zen Errandonean. Etxeko seme zaharrena zen. Orduan, kanpaina hareri tokatzen zion.

Esposatzeko adina atxeman zuenian, gehienek bezala, auzokoen buelta egin zuen. Mañuntzia zen piska bat Anton, eta ez zen nola nahi konformatzekoetan. Endaian bertan baziren ba ogei eta amar baino baserri gehio. Eta bakoitzetan seguraski bizpahiru alaba.

Baino gure Anton betitik mutur fiña eldu zen. Eta urruntxio bota zituen begiak zerbait bere gustokoa atxematekoetan.

Urruñako Iturria familian suertatu zitzaion Maragarit gaztea. 

Iturria alabak inguruetan ziren neska pollitenetarik ziren. Margarit eta Pilar, bi panpiñ egiazkoak !

Begirazue Margarit eta Anton beren esposetan :

Ez ote dire ederrak biek ?

Margarit, nere izebak, iduri du porzelenazko pupetta. Bisari lehun hori, kupeta, mazelak, kokotxa, dena liso lisoa. Ematen du antollatua dela ain da failluk gabia.

Orain ere Margarit aski emazte xahar pollita da. Baino segur denbora haietan, mutil gehienek amesten zutela begi beltz horiek beren alde birazizia...

Dena dela, Errandoneko Anton izandu zen autatua. Eta Endaiako Legorburuek eta Urruñako Iturriak familiko bihurtu ziren.

Margarit lanian usatua zen. Errandoneko lasaitasuna ez zuen begi onez ikusten. Baino neska gazte ixil bat zen, eta aski fite, etxeko nagusiaren pleura beretzat hartu egin zuen.

Mayi, amañarreba, illupa zen. Baino ez zen emazteki gaxtua izanen. (Nere amari galdeturezkio, baietz zion,  gaixtua eta faltxua gainetik, omen, baino ez naiz segur gauzak klaroki partitzen zituela gaizo emaztekiak...).

Errandonean bertze anaiak fite partitzekoetan ziren. Leon Ameriketarat. Joset, nere aïta, Agorretarat. Pantzika ere laster atera zen etxetik.

Hiru horienak ikusiko ditugu bertze batean.

Gelditu ziren orduan Errandonean Gabriel eta Mayi, zaharrak, eta Anton eta Margarit, jaun andreak.

Endaiako baserri gehienetan bezala behiak zituzten. Esneko behiak. Eta goizetan, esne partitzen ibiltzen ziren etxeko emazte eta haurrak.

Handik ateratzen zuten beren bizia. 

Gure Margarit fite haur egiteko jarri zen, eta izandu zituen hiru mutil.

Errandonekoak jende lirain mehe batzuek ziren. 

Gu, Agorretan denak zapalote batzuek. 

Hauk dituzue Agorretako Olaziregi familia, eta Joset Legorburu Errandonetik etorri eta Karmenekin familia muntatua, 1966an.

Joset neska ttiki bat bere besoetan duena da. Eta neska ttiki hori... ni !

Baino hori gero kondatu beharra zauztet.

Momentuko Anton eta Margarit esposatu dire Errandonerat :

Emendik aintzin, historioa, Errandonean, Agorretakoak erraten duten araberakoa da.

Joset armadan ibilki da. Handik lekorat, Agorretako Karmen Olaziregikin esposatu eta bere aïtañarreban baserrirat etorriko da.

Bi familiek ez dute sobera jendetasunetan denbora galtzen. Joset seko Agorretakoa jarriko da (Amatton araberan ez baldin bada ere "emengoa"!).

Dena dela Errandonekoak beren alde ari dire. 

Esne partizen goizero bi koñatek elkar ikusten dute. Baino hitz gutti. Ahal den guttiena. 

Nere amak ba dut uste inbiri piska bat pazkatzen zion Margariteri. Zen eta hura emazteki fin pollita gelditu zen haurrak izandu eta ere. Amatto seko panpana lodi baterat bihurtu zelarik !

"Anka mehe", deitzen zion gure baitan bere koñatari Karmenek.

Ohargarria zen partikulazki sasoin honetan bi emazteen griña.

Zerri hiltzetan bi etxetan zerri hiltzaile bera ginuen. Jean Doxagarat. Eta hura agertzen zenian, ba dut uste gure amak piska bat burua galtzen zuen ! Seko nahasia ibiltzen zen...

Ispilluan aintzinean illiak orrazten hor ikusten ginuen, egundaino bere buruari ez zuen kasurik ematen emazte hau !

Eta ikusi behar ziren zonbait mañ egiten zizkion : "Kafe urrupa bat Jean ? Azukre bat ero bi, zuk erran ?"

Irri eta ziminokeri asko... 

Baino gure Jeanek bazituen begiak. Eta Karmen eta Margariten artean autatzekoetan, ez zuen dudarik egiten.

"Gure Margo" aipatzen zuenian, boza eztiez luzatua, Amak xu hartzen zuen, zen eta ahal zituenak egiten zituen, ez erakusteko zoin zimiko latza ematen zion bere koñaten izen utxak !

Zer nahi zue, betitik eta betikotz, emazteen artean gerla bera izandu da, gizonen bihotza txorazitzeko !

Eta naturalezak gutxixio armatu dituenak bertzeari begiak errotik ateratzeko prest...

Bi koñatek urtian behen bisitatzen zuten elkar, urte berrietako. Ero bertzeala zerbait okasione haundiko. Hortik kanpo, buru mugimendu ttiki bat eta paso !

Bi anaiak heiek baso arno batzuek edatekoetan elkartatzen ziren Errandonean ero Agorretan. Baino nola emaztekiak errita ematen zioten aira berian, bakan gertatzen ziren elkarrekin.

Anton hura gizon humorekoa zen eta mingaina ez zuen alfer. Beti bertxuetan maite zuen aritzia.

Orroitzen naiz, zer irriak botatzen ginituen etortzen zenian Agorretarat, zerri hiltzetan, justuki.

Suertatu zen behin zerri atxikizaile batek erran ziola :

- Adizak,  Anton, iñoin, ez diet ikusi Errandonean bezala, emazte bat arbi jorran, gizona ipullarrean egon zelarik.

Erran nahia zuen Anton alfer bat zela. Emazteari eginazten zituela lan bortitzenak.

Mutil zaharra zen mintzatu zen hura. 

Gure Anton ez zen luzez ixillik gelditu :

- emaztekia ariazi zendu... duenak !

Ederra botazion atrebitu hareri !

Denak irriz lehertuak...

Eta holako asko kondu izaten ziren gure Antonekin. Irria zabal egiten zuen, eta neharrez ari arte jajaja ez ginen gelditzen.

Gure gizajo Anton zendu da, orain. Baino haren istorioak oraindikan ere irria soraztzen gautuzte izagutu dueneri.

Emen bukatzen dut gaurkoa. Orroitzapen pollit horekin.

Urrunguan, ikusi behar dugu nola moldatu zen Leon, Amerikainua...

Ongi ibilli eta urrungo arte !

Hau opariatzeko gaur goizeko edertasuna, Anton zenan irria bezin betia.