Errandoneko Joset

Egun on deneri !

Agindu bezela, ementxe nauzue gaur ere.

Aro ederra dugu, eta justu den bezala ez naiz luzez idazten ariko gaur. Denbora euritxokuak etorriko zaizkigu seguraski eta heietan plazertua izanen naiz zuekin kalakan aritziaz.

Ala ere, gaur goizeko argazki batzuek erakusterat eldu naiz, ohart zaizten begiak idekitzia aski izaten dela Agorretan edertasuna menperatzeko.

Goizean goiz, Larrun emaztea zeru lañotxuari desafioka asia zen.

Ego aldero, Fuenterrabiak brumazko kapelu bat luzatzen zuen Jaïzkibeleko aldean :

Zeroko lañuen eta itxasoko espuman erdian, bruma tirada lodi bat, bi munduak partizekotan.

Bruma hori beti egun ederra eldu delako sinailia izaten da. Izanik ere zerua tristia, fiatzen ahal da. Eta gaur ere brumak bere agintzeak atxiki egin ditu...

Goizen goiz Agorretan baditugu gure usarioak, denetan bezala !

Etxeko nagusia, gosalduezkio, hor abiatzen da bidexkan pausu batzuek egiterat. Bere makila eskuan hartu, zakur bat ero bi aldean, hor joaten da, oinez, kapelua buruan eta palto lodi bat bizkarrean.

Ikusten  duzue gure gizona ?

Urratxa liraina du eta pausua luzia.

Ez da erres sinisten duela bi urte,  87 urteko atton zuzen hau erdi illik uzten zutela gehienek.

Eta heietatik, ni...

Nork pentsa orduan berritz ain ongi etorriko zela gure Joset ?

Jende zahar horiekin, ez dela deusetaz harritu behar...

Goizea zabaldu alian, gure lañuak zeruan bakandu eta seko desagertu egin dire :

Behazazue Txingudy iduzkiez argitua.

Emen, gure Zaldi, bere batarioko izenez, Luna.

Etxe aintzinean den xoro zabal hortan egoten da.

Goizero horek ere badu bere usarioa, Josetek baizik.

Agorretako balkoinen azpirat urbiltzen da, eta han, burua goiti eta dei batzuek eginez bere zaldi mintzarian, ogi mutur bat galdetzen nau.

Eta ogi mutur hura eman artekorik, ez du barkatzen gure zaldik. Ederra bezin kasketosua baita...

Iduzki aldean, gure Larrunek bidaliak ditu tapatzekotan zituen laño gehienak :

Zerua arindua da seko. Azkeneko brumek eskapo egitekotan dire mazel hotzenetan.

Orain, gaur goizeko eguraldia luzez eta zabalik komentatu zauzteten kasuan, goazen denak gure Agorretako Joseten gazte denbora bisitatzerat.

Gozo gozo, bere buelta egin eta, iduzkia artzerat jarria da alkiaren gainean, bere zakurrekin :

Berotzen du pareta zoko hortan. Kondatzeko umorean da Joset.

Adi zaun zer duen gaur errateko.

Duela hirurogei eta amar urte urbildutako istoriak dire. 

Utzi gaurkoa eta parti zaun !

Denbora haietan, Agorretako Joset, ez zen Agorretakoa. 

Errandoneakoa zen. Bi etxeak auzoak dire. Argazkietan ikusten duzue landa bat, Zaldi ibiltzen den hura, eta landa haren mugan, etxe tropa bat. Gibelean urbil, janeko, karrika.

Etxe tropa hartan da Errandonea. Agorretatik orain gordia da, zen eta ba dire batimenduak ezkoztik eginak.

Gerla ondoan, ez ziren inguru hauetan bizpahiru baserri bertzerik. Eta Agorreta eta Errandonea bat bertziari kupet ematen zioten.

Bertze batean erran bezala, Errandonean, Legorburu familia bizi zen. Burasoak Ego aldetik eskapo eginak ziren, Españiko gerlaren ondorioz.

Ez ziren segiduan Errandonean bizitu. Pasa zituzten bizpahiru urte baserri batetik bertzerat. 

Joset Urruñan sortua da, Munbullu Baîta izena duen etxe batean. Bere anaia Leon, Endaian berritz, baino Moleresen.

Joseten aïta, Gabriel Legorburu, gizon alferra omen zen. Hori mingain latzeko jendean arabera, nik erran behar eta...

Gabrielek bazuen afizioa idietan. Luzez izandu ditu idi pareak, nehorrek neska ttikia nintzelarik ikusi ditutenak.. Eta heiekin egiten zituzten lan gehienak, uztarrietan jarri eta.

Kanpañako gizona izanik, beharrezkoa zuen lanari piska bat lotzia ala ere.

Bere semearen arabera, nahiago omen zuen plazetarat azaldu, merkatuetan tratuetan zituen xox pizarrak jokatu (eta gehienetan galdu !).

Omen...

Badakizue nola diren gauzak. Fama auro gaxtatzen da !

Ezin ukatua dena, bere seme alabek ez zutela estimo haundietan begiratzen beren aïta.

Ez omen ziren maiz asetzen, bedi erdi miserian bizituz. Zardin zahar bat partitu behar izaten omen zuten afari gisa.

Han eta emen erdi ibatsiz pazkatzen zuten beren burua.

Aïtatori erran dioten bezala, haunditzerat, ez zuten ba itxura txarrik, bost anai-arrebek.

Janeko erakutsia zauztet, baino begirazue berritz :

Joset, neretzat Aïtato, erdiko muttil hori da. Ez ditu matel ezur ihartuak ba ! Eta begira zizue bi aïzpak, Pantxika eta Tottepiñ, ez ote dira planttakoak ?

Jaun andriak berak aski plaxentak dire : Gabriel, erdian zabalik, eta bere emaztea, Mayi, neretzat Amatxi mamia. Emazteki pollit bat, bere muñuarekin, bisaria zabala eta begitarte eztia.

Nik ala izagutu dut. Baino nere amazenak erraten zuen arabera : "Bai, alu bat ederra, emakume hori ! "

Behazue nola estimatzen zuten elkar bi auzoko familiak !

Agorretako Olaziregik, (nere amen alde), lanari errotik emanak, zurrak eta erdi koskak.

 Eta Errandoneko Legorburuek, (aïtaton xeniriak), alferrak, orgulloz galdutako tristeak.

Nik beti ola aditu diotet aipatzen bat bertzen berri.

Orain, urtiak eta urtiak pasatu dire, baino, ala ere, piska bat ezkazalekin arrotuz, urbil atxematen dire bat bertziaren mesprezioak.

Zer nahi zue, lehengo istorio zaharrak luzez bide egiten dute eta...

Dena dela, gure Joset deliberatua zen Errondeniatik eta bere aïtaren itzaletik ahal bezin fite ihes egitia.

Soldadu joan baino lehenosio, begiak botariak zituen Agorretako Karmenen alderat. 

Karmen Olaziregitarren alaba bakarra zen. Denbora haietan, neska- mutillek ez zuten Meetikik.

Orduan, kondu asko atera gabe, antollatzen ziren auzoko paradekin.

Gure Joset, gosiaz aspertua, konformatu zen auzuan zuen urbillenakin. Ez nauzki xehestasun asko eman. Badakizue, aïta-alaba baten artean, gauz horiek ez direla beti errex argitzen. Ez ditiot bortxaz aitorrazi nahi bere gazte denborako sekretuak.

Hau, gure "bloka" da. Eta nahi dituenak partitzen dizkiegu Aïtatok...

Orain erakusten zauztet Karmen, nere amazena, denbora haietan :

Ogei-eta bost urte inguruetan zituen. Agorretako Karmen Olaziregui. Iñazio eta Manuelan alaba.

Urruntxio aipatuko dituguna.

Joset soldarozkuan ibilli zen Alemanian. Lehenbiziko aldia zuen etxetik kanpo doazilla.

Xarmanki pasatu omenzuen. Aseka fierak eginez omen. Joan zenian ez omen zituen hirurogei eta amar kilo. Etortzerako dozena bat gehio irabaziak zituen... 

Emen duzue soldaduz :

Eta bere lagunekin , pipa aboan.

Ongi begiratuz, sinailia du bai bisaria bete zaiola beharbada :

Barkatu beharko nauze. Ez naiz ongi trebe tekniko berri hauetan. Ohartzen naiz ba nere potreta zaharrak ez dutela ongi ematen emen.

Baino ala ere, idari bat egiteko manera baduzue, ez da ala ?

Dena dela, orra gure istorioaren astapena.

Joset Legorburu Errandonetik ateratzekotan da Agorretarat sartzeko.

Urrungoan aipatuko zauztet, bere anai arreben arremanak.

Oraingodik, krakada egiterat jautsi behar dut Aïtatonat.

Hori ere Agorretako eguneroko usario bat da. Bostak inguruetan, krakada !

Haurrak bezala. Izanik ere aspalditik adina joana...

Bertze bat arte, nere lagunak, eta ongi pasa biharkua !